υπάρχει...

βουβό ποτάμι. σαν αύριο. ανθρώπινο. πριν από εννέα χρόνια. χιλιάδες άνθρωποι να κυλάνε στους δρόμους. 15 Σεπτέμβρη 2001. στόματα ερμητικά κλειστά. ζεστό απομεσήμερο μικρού καλοκαιριού. βλέμματα υγρά, ποταμίσια. στη γη της Περσεφόνης. ένα τραγούδι. κοιτάω γύρω μου. στόματα και χείλη σφαλιστά. από που έρχεται? Ελευσίνα. μα ποιοι τραγουδάνε; μια άλλη Ελλάδα. τραγούδι απ΄τα έγκατα της γης. μα που ήταν τόσα χρόνια αυτά τα πρόσωπα; σαν να τήκεται το μέσα έξω. σε ποια Ελλάδα ζούνε; εδώ ο τόπος είναι γεμάτος τσιμινιέρες, υψικάμινους. το τραγούδι δυναμώνει. εδώ κάτι ξέρουν από τήξεις. το ποτάμι φουσκώνει. μα ποιος τραγουδάει? σταλαγματιές ευώνυμες κι επώνυμες μέσα στο ανώνυμο πλήθος.το τραγούδι έρχεται από παντού γύρω μου. μάτια-βιτρίνες. το τραγούδι έρχεται κι από μέσα μου. βιτρίνες ραγίζουν, ποτάμια ξεχύνονται. υπάρχει? να προφτάσω να καταγράψω αμέσως. υπάρχει αυτό που ζούμε; τηλεφωνώ στον τηλεφωνητή του γραφείου μου κι αφήνω μηνύματα. το ποτάμι ξεχύνεται. τεκμήρια ύπαρξης του βιώματος. τραγούδι μυριόστομο με στόματα και χείλη σφαλιστά! αυτοσχέδια ηχογραφήματα στον τηλεφωνητή. σύντροφοι της Ανάστασης και της Επανάστασης ανάκατοι στο πλήθος. τραγούδι εγκάρσιο, τραγούδι από τα έγκατα τόσων ψυχών. υπάρχει?

λίγες οι "επώνυμες" κηδείες που παραβρέθηκα. η πρώτη του Καρόλου Κουν. τελευταία φορά τον είχα δει λίγους μήνες να ξεπροβάλει από τα έγκατα του Ηρωδείου, στηριζόμενος στον Αρμένη από τη μια, στον Λαζάνη από την άλλη. η κηδεία του στη Μητρόπολη. η ουρανομήκης κραυγή του Λαζάνη. την άλλη μέρα η Καλοτίνα μου έφερνε ένα πορτρέτο του Κουν, ζωγραφισμένο με μολύβι. "να απαλύνει το θάμπος του πόνου σου". είναι πίσω από το γραφείο μου, δίπλα στη Μητρόπολη.

η δεύτερη ήταν του Σταύρου Τορνέ. τον είχα γνωρίσει από κοντά. οινομαγειρείο στη Δράμα. "αρπαχτήκαμε" για την Κρονστάνδη και τον Κόκκινο Στρατό μεσημεριάτικα! έμπλεος πάθους κι όμορφης τρέλας. τρώγαμαν οι τρεις μας, με τον Χρήστο τον Χρηστάκη, τον κολλητό μου. Paolo και Vittorio μας φωνάζανε, έτσι όπως τριγυρνούσαμε αυτοκόλλητοι με μια κάμερα στα χέρια, γνωστοί και ως fun των Taviani. ο Χρήστος την έκανε νωρίς. ακόμη θα τσακώνονται στον ουρανό. δεν του το εξομολογήθηκα ποτέ του Τορνέ αλλά είχε "κλέψει" ακούσια έναν έρωτά μου. μήνες περίμενα εκείνο το ραντεβού. κι είπα στην αναμονή του να πεταχτώ να δω την "Καρκαλού". μία ώρα και είκοσι λεπτά ταινία, μετά θα προλάβαινα. όταν βγήκα από την "Αλκυονίδα" ήταν μεσάνυχτα, είχα δει την ταινία τρεις συνεχόμενες φορές κι εκείνη δεν την ξανάδα ποτέ πια :)

η τρίτη ήταν της Τώνιας Μαρκετάκη, κι εκείνη την γνώρισα, νταλαβερίστηκα μαζί της. στα στερνά της, όταν σύχναζε σαν κυνηγημένη στο "Οβάλ", στα Εξάρχεια. χρέη και μηνύσεις μετά τις "Κρυστάλλινες Νύχτες". αναψοκοκκινισμένη, το γλυκό βλέμμα της αλλού. στην κηδεία της θυμάμαι κόκκινα τα τριαντάφυλα πάνω στο πάνλευκο φέρετρο. και την αύρα της στη σιωπή μας.

εκείνον δεν τον είχα συναντήσει ποτέ από κοντά. κι ας είχα μεγαλώσει με τη φωνή του. τζουκ μποξ στον Παραπόταμο, τζουκ μποξ στο Μανδράκι. "υπάρχω" από την Ήπειρο ως την Νίσυρο. έτσι υπάρχω. ζόρικη εμπειρία: να με βάλουν να τραγουδώ prima vista το "Σαββατόβραδο", 18 χρονών παιδί μπρος σε χιλιάδες κόσμο με συνοδεία μουσικούς του. παρουσιαστής σε κεντρικό πολιτικό φεστιβάλ. "Σάββατο βράδυ είν' όμορφο, ίδιο "Χριστώς Ανέστη" και ένα φεγγάρι που έλουζε την κοπελιά που έπλενε στο φτωχοπλυσταριό...

δεν ξέρω τι, δεν ξέρω πως ούτε γιατί βρέθηκα το ίδιο βράδυ κιόλας δίπλα στη σωρό του. ώρες πολλές να κρατώ την αναπνοή μου θωρώντας το ατελείωτο ποτάμι που διάβαινε όλη νύχτα μπροστά στο φέρετρό του. θυμάμαι κάτι παιδιά της δυτικής όχθης, του "far west" της Αθήνας. Ζωφριά μεριά, Μενίδι. να ακουμπάνε και να χαιρετάνε το φέρετρο σαν να κτυπούν στην πλάτη τον κολλητό τους. θυμάμαι κι ανατριχιάζω.

μνήμες ανάκατες, χρόνοι ανάσπαρτοι. Νίσυρος, Μανδράκι, πλατεία "Ηλικιωμένη", "Βάρδα Στενοχώρια", στο στέκι του Αντρίκου. μια παρέα από την Παχιά "τάχει πάρει": "αμάν πια με αυτόν τον Καζαντζίδη! μας τάπρηξαν πια. μέσα στα κλαψοτράγουδα μας είχε βουλιάξει ο τύπος"! κι ο Παπάζογλου να χυμά και να χτυπά! "εμείς ρε μαλάκα που εσύ γουστάρεις και μας τραγουδάς, όλους μαζί κι αν μας μαζέψεις ούτε μια ψωλότριχα στα αρχίδια του Καζαντζίδη δεν είμαστε, ούτε μια ψωλότριχα"...

κήδευα πολλά εκείνο τον καιρό. αστεράκια του ουρανού, αστεράκια αγέννητα, ακήδευτα, άταφα. η Μ. μήνες μετά, ακόμη τα μεγάλωνε, τα κουναρούσε στα όνειρά της. το παραμιλητό της ακόμη με ξαγρυπνάει. ένστικτη ανάγκη να κλάψω, επιτέλους. να απασφαλίσω τις ρωγμές μου. δεν τα κατάφερα ούτε κι εκεί. αντί να κλάψω, τραγουδούσα! με στόμα και χείλη κλειστά...

την άλλη μέρα στις "Φωταψίες της Άλλης Όχθης", πριν από το σήμα της εκπομπής, ακούγονταν τέσσερα μονόλεπτα μηνύματα από τον τηλεφωνητή μου. χιλιάδες φωνές να τραγουδούν"! "αγριολούλουδο", "υπάρχω"... ναι, τελικά υπήρξε!

υπάρχει...